Okuduğunu anlama, hem yetişkinler için hem de çocuklar için birçok yönden önemli olan bir beceri olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğuştan gelmeyen bir beceriyi geliştirmek mümkündür. Ancak bu noktada bilinmesi gereken bazı noktalar bulunmaktadır. Okuma eylemi; yazılı, görsel ve elektronik metinlerin üzerinde dikkat, algılama, sentezleme, yorumlama, anlamlandırma gibi bazı zihinsel işlemlerin aynı anda gerçekleştirildiği bir dil becerisi olarak tanımlanmaktadır.
Okuduğunu anlama, kendiliğinden gelişen bir süreç değildir. Bunun üzerinden çalışmalar yapılarak iyileştirilmesi gerekmektedir. Hem eğitim hayatı süresince hem de kişisel gelişim için gerekli olan bu becerinin birçok faydası bulunmaktadır.
Okuduğunu anlama, metni işleme ve anlamını kavrama sürecidir. Bu süreç içerisinde okuyucunun zaten bildiği bilgileri ile yeni bilgilerinin bütünleştirilmesi sağlanmaktadır. Basit bir tanım olmasına rağmen okuduğunu anlamanın öğretilmesi ve uygulanması bazen karmaşık olabilmektedir.
Okuma eylemi sırasında okuyucu fonemik farkındalık, fonem anlayışı ve metinden anlam çıkarma gibi bazı bilişsel süreçlerden geçmektedir. Bu süreçler birbiri ile bağlantılıdır. Okuduğunu anlama ise bu süreçlerin en önemli parçası olarak karşımıza çıkmaktadır.
Okuduğunu Anlama Stratejileri
Bu sürecin her okuyucu için etkileşimli, stratejik ve uyarlanabilir bir süreç olarak düşünülmesi gerekmektedir. Zamanla birlikte öğrenilen ve bir süreç alan okuduğunu anlama için yeterli miktarda pratik yapmak oldukça önemlidir. Hem yetişkinler hem de öğrenciler için uygulanabilecek etkili stratejileri şu şekilde sıralayabiliriz;
1. Soru Sormak
Bu stratejide okuyucu olan kişinin metni okuduğu süre içerisinde kendisine sorular sorması gerekmektedir. Okuyucunun kendine sorular sorması edindiği bilgiyi entegre etmesini, ana fikirleri tanımlamasını ve bilgileri özetlemesi konusunda yardımcı olmaktadır.
2. Çıkarım Yapmak
Okuyucunun bir metin içerisindeki bilgilerden değerlendirme yapması ya da sonuç çıkarması gerekmektedir. Yazarlar her zaman bir konu, ortam veya olay hakkında net açıklama yapmamaktadır. Ancak okuyucunun çıkarım yapması için satır aralarında ipuçları yer almaktadır. Okuyucuya nasıl çıkarım yapılacağı öğretildiği zaman anlam oluşturma konusunda yetenekleri de gelişmektedir.
3. Tahmin Etmek
Okuyucu kişinin bilinçli tahminler yaparak metinden anlam çıkarmaları gerekmektedir. Örnek vermek gerekirse okumadan önce metnin içeriğini tahmin etmek için yazar hakkında bilgi birikimi kullanılabilmektedir. Başlık üzerinden de tahmin yapmak mümkündür. Daha önce okuduğunuz benzer başlıklı metinler üzerinden fikir edinilmesi mümkün olacaktır. Bu aynı zamanda okuma esnasında bir sonraki adımın ne olacağı konusunda da tahmin yürütülmesini sağlamaktadır.
4. Özetlemek
Bu stratejide okuyucunun metinin ne hakkında olduğunu kendi sözcükleri ile açıklamasıdır. Bu açıklamada metinde yer alan bilgilerin bir araya getirilmesi ya da sentezlenmesi yeteneği kullanılmaktadır. Özetleme oldukça önemli bir stratejidir çünkü bu sayede okuyucu kişinin metni hızlı bir şekilde hatırlaması sağlanmaktadır.
5. Görselleştirme
Okuyucu kişinin okuma sırasında karşılaştığı süreçleri ya da olayları anlamasının bir yolu da metnin zihinsel görüntülerini oluşturması ile mümkün olmaktadır. Yapılan bazı araştırmalarda okurken görselleştiren okuyucuların okuduklarını görselleştirmeyenlere oranda daha iyi anladıkları görülmektedir.
Eğitim İçin Öneriler
Okuduğunu anlama ile ilgili ürünlerimizi incelemek için tıklayınız.
